Khi nhà bị ngập nước do lũ lụt, bão hoặc mưa lớn kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, việc ứng phó kịp thời và đúng cách là rất quan trọng để giảm thiểu thiệt hại và đảm bảo an toàn. Dưới đây là các bước cụ thể bạn có thể thực hiện:
1. Đảm bảo an toàn cá nhân và gia đình
- Tắt nguồn điện: Ngay khi phát hiện nước ngập, ngắt cầu dao tổng để tránh nguy cơ chập điện hoặc điện giật. Không chạm vào thiết bị điện khi đứng trong nước. Nhớ sạc đầy điện thoại và xài phone tiết kiệm.
- Di dời đến nơi an toàn: Nếu nước ngập sâu hoặc có nguy cơ lũ lớn, sơ tán đến nơi cao hơn (tầng trên của nhà, gác lửng, hoặc khu vực được chính quyền chỉ định).
- Tránh nước lũ nguy hiểm: Không đi qua dòng nước chảy xiết hoặc khu vực ngập sâu (nước cao hơn 15-20 cm có thể gây nguy hiểm).
- Chuẩn bị đồ dùng khẩn cấp: Đảm bảo có đèn pin, nước uống, thực phẩm khô, và bộ sơ cứu trong trường hợp bị cô lập. Nếu có thể, nên chuẩn bị một cái đài radio loại nhỏ (chạy pin) để biết tình hình cho gia đình (phone thường bị mất mạng khi bão lớn, hoặc mưa gió ở vùng cao vùng xa).
2. Bảo vệ tài sản trước và trong khi ngập
- Di chuyển đồ đạc lên cao: Đưa đồ dùng, giấy tờ quan trọng, và thiết bị điện tử lên tầng cao, kệ cao, hoặc nơi khô ráo.
- Sử dụng bao cát hoặc vật chắn: Đặt bao cát, tấm chắn ở cửa ra vào hoặc các khe hở để ngăn nước tràn vào nhà.
- Che chắn đồ đạc: Dùng bạt nhựa hoặc túi nilon chống thấm để bọc đồ đạc lớn không thể di chuyển.
- Kê cao đồ dùng: Đặt đồ đạc lên gạch, bàn ghế hoặc các vật nâng cao để tránh nước ngập.
3. Xử lý trong thời gian ngập lụt
- Theo dõi thông tin thời tiết: Cập nhật tình hình mưa lũ qua radio, tivi, hoặc điện thoại (nếu còn pin) để biết khi nào nước rút hoặc có cảnh báo mới.
- Hạn chế di chuyển trong nước lũ: Nước lũ có thể chứa vi khuẩn, rác thải, hoặc vật sắc nhọn, gây nguy hiểm cho sức khỏe và an toàn.
- Giữ liên lạc: Thông báo tình trạng của bạn cho chính quyền địa phương hoặc người thân để được hỗ trợ nếu cần.
4. Xử lý sau khi nước rút
- Kiểm tra an toàn trước khi trở lại nhà: Đảm bảo nhà không có nguy cơ sụp đổ, rò rỉ điện, hoặc các mối nguy khác.
- Dọn dẹp bùn và rác:
- Dùng găng tay, ủng cao su để dọn bùn đất và rác do lũ để lại.
- Rửa sạch sàn, tường, và đồ đạc bằng nước sạch, sau đó khử trùng bằng dung dịch clo hoặc chất tẩy rửa phù hợp.
- Làm khô nhà cửa:
- Mở cửa sổ, cửa ra vào để thông thoáng.
- Sử dụng quạt, máy hút ẩm (nếu có) để làm khô nhà, tránh nấm mốc.
- Kiểm tra và sửa chữa hư hỏng:
- Kiểm tra hệ thống điện, nước, và cấu trúc nhà (móng, tường, mái) để sửa chữa kịp thời.
- Liên hệ thợ điện chuyên nghiệp để kiểm tra hệ thống điện trước khi bật lại cầu dao.
- Loại bỏ đồ đạc hư hỏng: Vứt bỏ những vật dụng không thể cứu vãn (như đệm, thảm thấm nước lâu ngày) để tránh nấm mốc và vi khuẩn.
Chú ý: Khử trùng nhà cửa để tránh dịch bệnh
Sau khi nhà bị ngập lụt, việc khử trùng là rất quan trọng để loại bỏ vi khuẩn, nấm mốc và các tác nhân gây bệnh từ nước lũ. Dưới đây là các chất khử trùng phổ biến và an toàn để sử dụng, cùng với cách dùng:
(1) Dung dịch clo (nước Javel hoặc thuốc tẩy)
- Ưu điểm: Hiệu quả cao, dễ tìm, giá thành rẻ.
- Cách sử dụng:
- Pha loãng nước Javel với nước sạch theo tỷ lệ 1:100 (ví dụ: 10ml nước Javel với 1 lít nước) để lau chùi bề mặt.
- Đối với khu vực bị ô nhiễm nặng (như bùn lũ), có thể pha đậm hơn, khoảng 1:10, nhưng cần đeo găng tay và thông thoáng không khí.
- Dùng khăn sạch hoặc giẻ lau thấm dung dịch, lau kỹ các bề mặt như sàn nhà, tường, bàn ghế, và vật dụng tiếp xúc với nước lũ.
- Để dung dịch clo tiếp xúc bề mặt khoảng 1 phút trước khi lau sạch hoặc để khô tự nhiên.
- Lưu ý:
- Không trộn nước Javel với amoniac hoặc các chất tẩy rửa khác vì có thể tạo ra khí độc.
- Đảm bảo thông gió tốt khi sử dụng để tránh hít phải hơi clo.
(2) Cồn ethanol (cồn 70%)
- Ưu điểm: Hiệu quả diệt khuẩn tốt, an toàn cho các bề mặt nhạy cảm như kim loại, đồ điện tử.
- Cách sử dụng:
- Dùng cồn 70% để lau các bề mặt nhỏ như tay nắm cửa, công tắc điện, hoặc vật dụng kim loại.
- Xịt hoặc thấm cồn lên khăn sạch và lau đều, để khô tự nhiên.
- Lưu ý:
- Chỉ dùng cho bề mặt nhỏ vì cồn đắt hơn và dễ bay hơi.
- Tránh xa nguồn lửa vì cồn dễ bắt cháy.
(3) Giấm trắng (acetic acid)
- Ưu điểm: Tự nhiên, an toàn, thân thiện với môi trường, dễ tìm trong hộ gia đình.
- Cách sử dụng:
- Pha giấm trắng với nước theo tỷ lệ 1:1.
- Dùng để lau các bề mặt như gạch men, kính, hoặc đồ nhựa.
- Giấm cũng giúp loại bỏ mùi hôi và ngăn ngừa nấm mốc.
- Lưu ý:
- Giấm ít hiệu quả hơn clo đối với vi khuẩn mạnh, nên chỉ dùng cho khu vực ít ô nhiễm.
- Không dùng trên đá cẩm thạch hoặc bề mặt nhạy cảm với axit.
(4) Thuốc tím (KMnO₄ - Kali permanganat)
- Ưu điểm: Diệt khuẩn tốt, thường được dùng ở Việt Nam để xử lý nước và bề mặt sau lũ.
- Cách sử dụng:
- Pha loãng thuốc tím với nước sạch cho đến khi dung dịch có màu hồng nhạt (nồng độ khoảng 0.01%).
- Dùng để ngâm đồ dùng hoặc lau bề mặt sàn, tường.
- Lưu ý:
- Chỉ dùng ở nồng độ thấp, vì thuốc tím đậm đặc có thể gây kích ứng da.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với da hoặc mắt.
(5) Xà phòng hoặc chất tẩy rửa thông thường
- Ưu điểm: Dễ sử dụng, sẵn có, an toàn cho bước làm sạch ban đầu.
- Cách sử dụng:
- Pha xà phòng với nước sạch để rửa trôi bùn đất, chất bẩn trước khi khử trùng bằng clo hoặc cồn.
- Dùng bàn chải hoặc giẻ lau để cọ sạch các bề mặt.
- Lưu ý: Xà phòng không diệt được vi khuẩn mạnh, nên cần kết hợp với chất khử trùng khác.
Hướng dẫn chung khi khử trùng:
- Làm sạch trước khi khử trùng: Rửa sạch bùn, đất và rác bằng nước sạch và xà phòng để tăng hiệu quả khử trùng.
- Bảo hộ cá nhân: Đeo găng tay, khẩu trang, ủng cao su để tránh tiếp xúc với hóa chất hoặc nước bẩn.
- Ưu tiên khu vực tiếp xúc nhiều: Tập trung khử trùng tay nắm cửa, bàn ghế, bếp, và khu vực sinh hoạt chính.
- Thông thoáng không khí: Mở cửa sổ, bật quạt để làm khô nhà và tránh tích tụ hơi hóa chất.
- Xử lý nấm mốc: Nếu thấy dấu hiệu nấm mốc, dùng dung dịch clo hoặc giấm để lau và làm khô hoàn toàn khu vực đó.
Lưu ý bổ sung:
- Nếu nhà bị ngập nặng hoặc có mùi hôi dai dẳng, hãy liên hệ cơ quan y tế địa phương để được hỗ trợ khử trùng chuyên sâu.
- Đối với các khu vực ở Việt Nam (như miền Trung hoặc đồng bằng sông Cửu Long), nơi lũ lụt thường xuyên, bạn có thể tìm mua nước Javel hoặc thuốc tím ở các cửa hàng hóa chất, siêu thị, hoặc tiệm thuốc.
5. Phòng ngừa cho tương lai
- Cải thiện hệ thống thoát nước: Đảm bảo cống rãnh quanh nhà thông thoáng, không bị tắc.
- Gia cố nhà cửa: Nâng móng nhà, sử dụng vật liệu chống thấm, hoặc xây thêm gác lửng ở vùng thường xuyên ngập lụt.
- Lập kế hoạch ứng phó: Chuẩn bị sẵn bao cát, bạt chống thấm, và túi khẩn cấp (đồ ăn, nước uống, giấy tờ) trước mùa mưa lũ.
- Mua bảo hiểm: Cân nhắc mua bảo hiểm tài sản hoặc nhà cửa ở các khu vực dễ bị lũ lụt để giảm thiểu tổn thất tài chính.
Lưu ý:
- Nếu tình hình lũ lụt nghiêm trọng, liên hệ ngay với chính quyền địa phương hoặc lực lượng cứu hộ (qua số điện thoại khẩn cấp như 113 hoặc 115 ở Việt Nam hoặc treo cờ hiệu khẩn cấp để lực lượng cứu hộ biết).