Bạn hoàn toàn có thể tự setup (lắp đặt) một hệ thống điện năng lượng mặt trời (solar PV) tại nhà, đặc biệt với quy mô nhỏ (dưới 10kWp) dành cho hộ gia đình, nếu bạn có kiến thức cơ bản về điện và kỹ thuật. Điều này giúp tiết kiệm chi phí (khoảng 20-30% so với thuê thợ) và dễ dàng tùy chỉnh. Tuy nhiên, tôi khuyên bạn nên thuê đơn vị chuyên nghiệp nếu thiếu kinh nghiệm, vì liên quan đến điện cao thế (DC lên đến 600V), rủi ro điện giật, cháy nổ hoặc sập mái là rất cao. Ở Việt Nam năm 2025, theo quy định của EVN, hệ thống hòa lưới phải đăng ký trước để tránh phạt và đảm bảo an toàn lưới điện quốc gia (tuân thủ TCVN 10860:2015 về an toàn điện).
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng bước dựa trên các hướng dẫn uy tín, tập trung vào an toàn. Tổng thời gian tự lắp khoảng 2-5 ngày cho hệ 3-5kWp, chi phí thiết bị khoảng 15-30 triệu VND (tùy loại hòa lưới/hybrid). Chuẩn bị: Đồ bảo hộ (PPE) như mũ bảo hộ, găng tay cách điện, kính, dây đai an toàn, thang chắc chắn; dụng cụ (tuốc nơ vít cách điện, đồng hồ đo điện áp, kìm cắt dây).
Các bước setup hệ thống điện mặt trời tại nhà
Tôi sử dụng bảng để liệt kê rõ ràng, bao gồm chi tiết, biện pháp an toàn và lưu ý.
| Bước | Chi tiết cụ thể | Biện pháp an toàn | Lưu ý thiết bị & quy định |
|---|---|---|---|
| 1. Lập kế hoạch & khảo sát | - Xem hóa đơn EVN để tính nhu cầu: kWh/tháng (ví dụ: 500 kWh → sản lượng ngày ≈17 kWh). - Chọn loại hệ: Hòa lưới (không pin lưu trữ, rẻ hơn) hoặc hybrid (có pin cho ban đêm). - Khảo sát mái: Hướng Nam, góc nghiêng 10-15° (Miền Bắc) hoặc 5-10° (Miền Nam), diện tích mái (5kWp cần 40m²), không che khuất. - Vẽ sơ đồ: Số tấm pin = công suất cần / công suất tấm (ví dụ: 5kWp / 550W = 10 tấm). | - Kiểm tra mái chịu lực (≥150kg/m²) để tránh sập. - Làm việc ban ngày, tránh mưa; dùng dây an toàn khi lên mái. - Không tự khảo sát nếu mái cao >3m. | - Dùng app EVN tính hóa đơn. - Quy định: Đăng ký với Điện lực địa phương nếu >3kWp (Bước 1: Thông báo, Bước 2: Xác nhận, theo Quyết định 13/2020/QĐ-TTg). - Thiết bị: Phần mềm thiết kế miễn phí như PVsyst. |
| 2. Mua sắm thiết bị | - Mua combo: Tấm pin (Jinko/LONGi 550W), inverter (Growatt/Solis 5kW), pin lưu trữ (nếu hybrid, như Pylontech 5kWh), khung đỡ, dây MC4, CB bảo vệ, tủ điện. - Tổng chi: 6-7 triệu/kWp (hòa lưới). - Kiểm tra chứng nhận CE/UL. | - Mua từ nhà cung cấp uy tín để tránh hàng giả gây cháy. - Kiểm tra thiết bị trước khi mua (không hỏng, có bảo hành 10-25 năm). | - Nơi mua: Điện Máy Xanh, Sơn Hà Solar, hoặc Shopee/Lazada (chính hãng). - Quy định: Thiết bị phải đạt TCVN an toàn điện; lưu hóa đơn để đăng ký EVN. |
| 3. Lắp khung đỡ & tấm pin | - Lắp khung rail trên mái (áp mái tôn: Khoan lỗ, vít chống gỉ; mái bê tông: Dùng keo chuyên dụng). - Gắn tấm pin: Khoảng cách 10mm giữa tấm, 100mm với mái; hướng Nam, cố định bằng kẹp biên. - Kết nối tấm thành string (nối tiếp: + của tấm này vào - của tấm kia). | - Tắt toàn bộ điện nhà trước; đeo PPE, làm nhóm 2-3 người hỗ trợ. - Kiểm tra khung chịu gió (≥150km/h ở VN); tránh lắp dưới dây điện cao thế. - Không chạm tấm pin khi trời mưa (rủi ro trượt). | - Thiết bị: Khung nhôm anodized chống ăn mòn. - Quy định: Đảm bảo không ảnh hưởng cấu trúc nhà (theo Luật Xây dựng 2014). |
| 4. Kết nối dây dẫn & inverter | - Nối dây từ string tấm pin đến inverter (DC side: + và - đúng cực). - Lắp inverter ở nơi khô ráo, thoáng (gần mái, tránh nắng trực tiếp). - Kết nối AC output của inverter vào tủ điện nhà (qua CB riêng). | - Luôn OFF CB DC/AC trước khi nối; dùng đồng hồ đo kiểm tra không rò điện (>0Ω cách điện). - Sử dụng dây cách điện (4-6mm² cho DC), tiếp đất toàn bộ hệ thống. - Nghỉ 1-2 phút giữa các lần bật nguồn để tránh ngắn mạch. | - Thiết bị: Dây chống UV, jack MC4 chống nước IP67. - Quy định: Lắp thiết bị chống phát ngược (CT/Meter) nếu hòa lưới, theo EVN. |
| 5. Kết nối pin lưu trữ (nếu hybrid) & hệ thống nhà | - Nối pin vào inverter (theo sơ đồ: + pin vào DC input). - Kết nối inverter AC vào bảng điện chính (sử dụng CB 2 chiều). - Lắp thiết bị bảo vệ: Surge protector, chống sét. | - OFF tất cả nguồn trước; kiểm tra cực pin đúng (sai gây nổ). - Lắp tiếp địa (grounding rod) sâu 2m, nối dây 16mm². - Không chạm thiết bị khi đang sạc. | - Thiết bị: Pin lithium (an toàn hơn axit). - Quy định: Đảm bảo không vượt tải lưới (theo Thông tư 39/2015/TT-BCT). |
| 6. Kiểm tra, chạy thử & bảo trì | - Bật theo thứ tự: Inverter ON → CB DC (chờ 60s) → CB AC → CB pin (chờ 1-2 phút). - Kiểm tra qua app (Growatt ShinePhone): Sản lượng, lỗi. - Vận hành: Theo dõi 1 tuần, vệ sinh tấm pin 3 tháng/lần. | - Kiểm tra không tải trước (không người chạm); ngắt ngay nếu khói/kêu lạ. - Lắp cảm biến báo lỗi; kiểm tra định kỳ bởi thợ điện. - Tránh tự sửa nếu hỏng. | - Thiết bị: App giám sát WiFi. - Quy định: Báo cáo EVN hàng quý nếu hòa lưới; bảo trì theo hướng dẫn nhà sản xuất. |
Lưu ý chung để đảm bảo an toàn và hiệu quả
- An toàn ưu tiên: Luôn tuân thủ "Lockout-Tagout" (khóa nguồn trước khi làm). Nếu hệ >5kWp, bắt buộc thuê kỹ sư có chứng chỉ. Rủi ro chính: Điện giật (DC nguy hiểm hơn AC), cháy do nối sai, sập mái do gió bão.
- Chi phí & lợi ích: Hoàn vốn 3-5 năm, tiết kiệm 50-80% hóa đơn điện. Ở VN, hỗ trợ lãi suất vay từ ngân hàng (theo Nghị định 57/2024/NĐ-CP).
- Nếu cần hỗ trợ: Liên hệ EVN địa phương để đăng ký miễn phí, hoặc đơn vị như DHC Solar/Future Energy cho tư vấn.