Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phát triển quy tắc rửa tay 6 bước từ năm 2009 (và cập nhật nhẹ trong các hướng dẫn sau này, như năm 2020 trong đại dịch COVID-19) để đảm bảo loại bỏ hiệu quả vi khuẩn, virus và các chất bẩn trên tay. Quy tắc này tập trung vào việc xoa xà phòng lên tay trong ít nhất 20 giây, sau khi làm ướt tay và trước khi rửa sạch. Mục tiêu chính là bao quát toàn bộ bề mặt tay – nơi vi khuẩn thường tích tụ nhất – để giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh hô hấp, tiêu hóa và da liễu.
Dưới đây là giải thích chi tiết từng bước, kèm ý nghĩa khoa học (dựa trên hướng dẫn của WHO). Thời gian thực hiện toàn bộ: Khoảng 40-60 giây, nhưng ít nhất 20 giây cho 6 bước xoa.
| Bước | Mô Tả Hành Động | Ý Nghĩa |
|---|---|---|
| Bước 1: Xoa lòng bàn tay này vào lòng bàn tay kia | Đặt lòng bàn tay phải vào lòng bàn tay trái và xoa tròn, sau đó đổi tay. | Loại bỏ vi khuẩn và bụi bẩn từ lòng bàn tay – khu vực tiếp xúc nhiều nhất với bề mặt (như nắm cửa, điện thoại). Bước này tạo bọt xà phòng đều, phá vỡ lớp dầu bảo vệ vi khuẩn. |
| Bước 2: Xoa mu bàn tay này lên mu bàn tay kia (ngón tay đan xen) | Đan xen ngón tay phải vào ngón tay trái, xoa mu bàn tay phải lên mu bàn tay trái, và ngược lại. | Tập trung làm sạch mu bàn tay – nơi dễ bị bỏ qua, thường chạm vào mặt hoặc thức ăn. Đan ngón tay giúp cọ xát kỹ, loại bỏ vi khuẩn từ kẽ ngón. |
| Bước 3: Xoa lòng bàn tay này vào lòng bàn tay kia với ngón tay đan xen | Đan xen các ngón tay hai tay, xoa lòng bàn tay vào nhau. | Làm sạch kẽ giữa các ngón tay – "hang ổ" của vi khuẩn do ẩm ướt và ít tiếp xúc không khí. Bước này ngăn ngừa lây lan qua tiếp xúc gần (như bắt tay). |
| Bước 4: Xoa mu bàn tay các ngón tay vào lòng bàn tay đối diện (ngón tay khóa chặt) | Khóa chặt các ngón tay một tay vào lòng bàn tay tay kia, xoa mu ngón tay vào lòng bàn tay. | Loại bỏ vi khuẩn từ đầu ngón tay và móng tay – nơi dễ giấu bụi bẩn và mảnh vụn thực phẩm. Giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng qua móng (thường gặp ở nhân viên y tế). |
| Bước 5: Xoay xoa ngón cái của tay này bằng lòng bàn tay tay kia | Nắm ngón cái trái bằng tay phải và xoay tròn xoa, sau đó đổi tay. | Làm sạch ngón cái – ngón tay linh hoạt nhất, thường chạm miệng/mũi, dễ lây virus hô hấp. Bước này đảm bảo không bỏ sót "cầu nối" lây nhiễm. |
| Bước 6: Xoay xoa các ngón tay của tay này bằng lòng bàn tay tay kia | Nắm tất cả ngón tay trái vào lòng bàn tay phải và xoay tròn xoa, sau đó đổi tay. | Bao quát toàn bộ ngón tay còn lại, loại bỏ vi khuẩn tích tụ ở khớp ngón. Bước cuối cùng củng cố làm sạch, giảm 99% vi khuẩn theo nghiên cứu WHO. |
Lưu ý bổ sung từ WHO:
- Trước 6 bước: Làm ướt tay bằng nước sạch (nước ấm nếu có), lấy xà phòng lỏng hoặc xà phòng cục.
- Sau 6 bước: Rửa sạch dưới vòi nước chảy, lau khô bằng khăn sạch hoặc giấy dùng một lần (không dùng khăn chung để tránh tái nhiễm).
- Áp dụng: Rửa tay ít nhất 5 lần/ngày (trước ăn, sau toilet, sau chạm bề mặt công cộng). Nếu không có xà phòng/nước, dùng gel khử khuẩn tay (ít nhất 60% cồn) nhưng không thay thế hoàn toàn.
Quy tắc này đã được chứng minh giảm 30-50% nguy cơ nhiễm trùng trong các nghiên cứu toàn cầu.
