Trong bối cảnh làn sóng sa thải năm 2025 do công nghệ AI, tự động hóa, suy thoái kinh tế, hoặc biến động toàn cầu, một số ngành nghề buôn bán nhỏ lẻ, thủ công và lao động chân tay tự nhiên nổi bật lên, nhờ có khả năng ít bị ảnh hưởng hơn, thậm chí còn phát triển hơn trước. Một lượng lớn lao động trí óc trong lĩnh vực nhiều chất xám như IT, ngân hàng... hay nhân viên nhà nước vừa bị cắt giảm có khả năng lớn sẽ đi vào đây một phần. Tuy nhiên, có thật là nghề thủ công, lao động tay chân, buôn bán nhỏ lẻ... sẽ không bị ảnh hưởng bởi cơn bão AI, chúng ta cũng xem xét nhé!
1. Những ngành ít chịu tác động trực tiếp từ tự động hóa:
- Nghề thủ công mỹ nghệ (gốm, điêu khắc, dệt may...):
Sản phẩm thủ công độc bản, mang tính nghệ thuật cao khó bị thay thế bởi máy móc. Nhu cầu về hàng handmade có thể tăng nếu người tiêu dùng ưu tiên sự độc đáo, bền vững.
- Xây dựng dân dụng và lắp đặt:
Công việc đòi hỏi linh hoạt tại hiện trường (sửa chữa điện nước, xây nhà nhỏ) vẫn cần lao động lành nghề. Tuy nhiên, xây dựng quy mô lớn có thể ứng dụng robot (ví dụ: in 3D), nên chỉ một phần ngành này an toàn.
- Hàn, đúc trong các dự án đặc thù:
Công việc đòi hỏi độ tinh xảo hoặc làm việc trong môi trường phức tạp (ví dụ: sửa chữa cơ sở hạ tầng) khó tự động hóa toàn phần.
2. Yếu tố giúp các ngành này phát triển:
- Chính sách kích cầu lao động:
Chính phủ có thể đầu tư vào hạ tầng, tạo việc trong xây dựng, năng lượng tái tạo... nếu kinh tế suy thoái.
- Xu hướng "localization" (ưu tiên sản xuất địa phương):
Khủng hoảng toàn cầu thúc đẩy sản xuất nội địa, tăng nhu cầu lao động thủ công như may mặc, gia công.
- Làn sóng khởi nghiệp thủ công:
Người thất nghiệp từ ngành công nghệ có thể chuyển sang kinh doanh nhỏ (ví dụ: đồ gốm, nội thất handmade).
3. Thách thức khi lao động chuyển sang ngành thủ công:
- Đào tạo kỹ năng:
Nghề thủ công đòi hỏi kinh nghiệm lâu năm (ví dụ: hàn chuyên sâu, làm gốm). Người chuyển ngành cần thời gian học việc, dẫn đến bão hòa lao động trình độ thấp, cạnh tranh khốc liệt.
- Biến động nhu cầu:
Nếu kinh tế suy thoái, chi tiêu cho hàng thủ công mỹ nghệ (vốn thường là sản phẩm cao cấp) có thể giảm.
- Áp lực giảm lương:
Lượng lao động dư thừa đổ vào có thể khiến thu nhập bị đẩy xuống, đặc biệt ở các nước có mức lương thấp.
4. Ngành "an toàn" khác ít bị ảnh hưởng:
- Y tế và chăm sóc sức khỏe:
Điều dưỡng, vật lý trị liệu, hỗ trợ người già... đòi hỏi tương tác trực tiếp, khó thay thế bằng AI.
- Nông nghiệp hữu cơ/quy mô nhỏ:
Nhu cầu thực phẩm sạch tăng, nhưng cần lao động canh tác tỉ mỉ.
- Dịch vụ sửa chữa và bảo trì:
Máy móc tự động hóa càng nhiều, nhu cầu bảo trì, sửa chữa chuyên sâu càng cao.
Như vậy, tóm lại
- Các ngành thủ công và lao động chân tay, buôn bán nhỏ lẻ có khả năng chống chịu tốt hơn trước tự động hóa, nhưng không hoàn toàn miễn nhiễm với suy thoái kinh tế hoặc cạnh tranh lao động.
- Sự mở rộng của các ngành này phụ thuộc vào chính sách phục hồi kinh tế, khả năng đào tạo lại lực lượng lao động, và xu hướng tiêu dùng sau khủng hoảng.