Người mới học khắc gỗ nên bắt đầu với khắc nổi hay khắc tượng?

Vì bạn mới bắt đầu học khắc gỗ, chúng ta sẽ so sánh giữa khắc nổi (relief carving) và khắc tượng (whittling) để chọn phong cách phù hợp, đồng thời gợi ý một vài mẫu khắc gỗ đơn giản cho người mới.


1. Nên học khắc nổi hay khắc tượng khi mới bắt đầu?

Khắc nổi (Relief Carving)

  • Đặc điểm: Tạo hình ảnh 3D trên một mặt phẳng gỗ, thường là tranh hoặc hoa văn trang trí. Bạn dùng đục và dao để loại bỏ gỗ, tạo độ sâu và chi tiết.
  • Ưu điểm:
    • Phù hợp với người thích vẽ hoặc thiết kế hoa văn.
    • Dễ kiểm soát vì gỗ được cố định trên bàn.
    • Có thể tạo sản phẩm trang trí như tranh treo tường.
  • Nhược điểm:
    • Yêu cầu nhiều dụng cụ hơn (bộ đục, búa gỗ).
    • Kỹ thuật phức tạp hơn một chút, cần hiểu về độ sâu và góc cắt.
    • Thời gian hoàn thành một tác phẩm thường lâu hơn.
  • Độ khó: Trung bình.
  • Phù hợp nếu: Bạn muốn tạo các sản phẩm trang trí, thích làm việc chi tiết và có kiên nhẫn.

Khắc tượng (Whittling)

  • Đặc điểm: Dùng dao để gọt gỗ thành các hình dạng 3D như tượng nhỏ, đồ chơi, hoặc vật dụng (muỗng, bát). Thường chỉ cần một con dao và một miếng gỗ.
  • Ưu điểm:
    • Dụng cụ tối giản: Chỉ cần 1–2 con dao khắc.
    • Dễ bắt đầu, ít kỹ thuật phức tạp.
    • Có thể mang theo và làm ở bất kỳ đâu (không cần bàn kẹp).
    • Nhanh thấy thành quả (một tượng nhỏ có thể hoàn thành trong vài giờ).
  • Nhược điểm:
    • Yêu cầu kỹ năng cầm dao tốt để tránh bị thương.
    • Ít phù hợp nếu bạn muốn tạo sản phẩm lớn hoặc phức tạp ngay từ đầu.
  • Độ khó: Dễ cho người mới.
  • Phù hợp nếu: Bạn muốn học nhanh, thử nghiệm với các dự án nhỏ, hoặc thích sự linh hoạt.

Khuyến nghị cho người mới ở Việt Nam

  • Khắc tượng (whittling) là lựa chọn tốt hơn cho người mới bắt đầu vì:
    • Chỉ cần đầu tư 1–2 con dao (khoảng 150.000–500.000 VNĐ), rẻ hơn bộ đục cho khắc nổi.
    • Dễ luyện tập với gỗ mềm như gỗ thông hoặc xoan ta, dễ tìm ở Việt Nam (giá 20.000–50.000 VNĐ/kg tại các xưởng mộc ở Hà Nội, TP.HCM, hoặc Đà Nẵng).
    • Kỹ thuật đơn giản, giúp bạn tự tin hơn khi mới học.
  • Sau khi quen với khắc tượng, bạn có thể chuyển sang khắc nổi nếu muốn thử thách với các tác phẩm chi tiết hơn.

2. Gợi ý mẫu khắc gỗ đơn giản cho người mới

Dưới đây là 4 mẫu khắc gỗ đơn giản, phù hợp cho người mới học khắc tượng hoặc khắc nổi. Mình chọn các mẫu dễ thực hiện, sử dụng gỗ mềm và ít dụng cụ. Bạn có thể tìm gỗ tại các xưởng mộc ở Việt Nam hoặc mua trên Shopee/Lazada (tìm từ khóa “gỗ khắc”).

Mẫu 1: Muỗng gỗ (Whittling)

  • Mô tả: Khắc một chiếc muỗng nhỏ từ một miếng gỗ mềm (kích thước khoảng 15x4x2 cm).

  • Dụng cụ cần thiết:
    • Dao khắc (gợi ý: dao BeaverCraft C4M, giá ~200.000 VNĐ).
    • Giấy nhám (cỡ 120, 240, giá ~10.000 VNĐ/tờ).
  • Hướng dẫn cơ bản:
    1. Vẽ hình muỗng lên gỗ bằng bút chì (phần cán dài, phần lòng muỗng tròn).
    2. Dùng dao gọt phần thừa xung quanh để tạo hình thô.
    3. Khắc chi tiết lòng muỗng bằng cách gọt từng lớp mỏng.
    4. Đánh nhám để làm mịn bề mặt.
  • Thời gian: 2–4 giờ.
  • Độ khó: Dễ.
  • Lý do phù hợp: Muỗng có hình dạng đơn giản, không cần chi tiết phức tạp, dễ hoàn thiện.

Mẫu 2: Hình con cá (Whittling)

  • Mô tả: Khắc một con cá nhỏ (kích thước ~10x3x2 cm) để làm đồ trang trí hoặc đồ chơi.


  • Dụng cụ cần thiết:
    • Dao khắc.
    • Bút chì để vẽ mẫu.
    • Giấy nhám.
  • Hướng dẫn cơ bản:
    1. Tìm hình ảnh con cá đơn giản trên Google hoặc Pinterest, in ra hoặc vẽ tay lên gỗ.
    2. Gọt gỗ để tạo hình thô của thân cá, vây, và đuôi.
    3. Khắc các chi tiết như mắt, vảy bằng dao nhọn.
    4. Đánh nhám và có thể sơn màu (dùng sơn acrylic, giá ~50.000 VNĐ/lọ nhỏ).
  • Thời gian: 2–3 giờ.
  • Độ khó: Dễ.
  • Lý do phù hợp: Hình dạng con cá có đường cong mềm mại, dễ luyện kỹ thuật cắt cong.

Mẫu 3: Hoa văn hình học (Chip Carving)

  • Mô tả: Khắc các hoa văn tam giác hoặc hình vuông lặp lại trên một tấm gỗ phẳng (kích thước ~15x15 cm). Đây là dạng khắc chạm, gần với khắc nổi nhưng đơn giản hơn.

  • Dụng cụ cần thiết:
    • Dao khắc chạm (gợi ý: dao chip carving, giá ~150.000–300.000 VNĐ).
    • Thước kẻ và compa để vẽ mẫu.
    • Giấy nhám.
  • Hướng dẫn cơ bản:
    1. Vẽ lưới tam giác hoặc hình vuông trên gỗ (kích thước mỗi ô ~1 cm).
    2. Dùng dao cắt các đường chữ V nông (góc 45 độ) để tạo hoa văn.
    3. Lặp lại để tạo mẫu lặp đều.
    4. Đánh nhám nhẹ để làm sạch bề mặt.
  • Thời gian: 1–2 giờ.
  • Độ khó: Dễ–Trung bình.
  • Lý do phù hợp: Luyện kỹ thuật cắt chữ V, dễ áp dụng cho trang trí hộp gỗ hoặc biển nhỏ.

Mẫu 4: Trái tim nổi (Relief Carving)

  • Mô tả: Khắc một hình trái tim nổi lên trên tấm gỗ phẳng (kích thước ~10x10 cm).

  • Dụng cụ cần thiết:
    • Bộ đục gỗ cơ bản (2–3 mũi đục, giá ~500.000 VNĐ/bộ nhỏ).
    • Dao khắc.
    • Giấy nhám.
  • Hướng dẫn cơ bản:
    1. Vẽ hình trái tim lên gỗ.
    2. Dùng dao hoặc đục để cắt bỏ gỗ xung quanh trái tim, tạo độ sâu ~3–5 mm.
    3. Làm mịn các cạnh của trái tim bằng đục cong.
    4. Đánh nhám và có thể phủ vecni (giá ~50.000 VNĐ/lon nhỏ).
  • Thời gian: 3–5 giờ.
  • Độ khó: Trung bình.
  • Lý do phù hợp: Giới thiệu cơ bản về khắc nổi, giúp bạn làm quen với đục và tạo độ sâu.

3. Nguồn mua dụng cụ và gỗ ở Việt Nam

Vì bạn ở Việt Nam, mình gợi ý một số nơi để mua dụng cụ và vật liệu:

  • Gỗ:
    • Xưởng mộc địa phương: Tìm các xưởng mộc ở Hà Nội (khu vực Cát Linh, Hoài Đức), TP.HCM (Q.7, Q. Bình Tân), hoặc Đà Nẵng (khu Hòa Khánh). Gỗ thông, xoan ta giá rẻ, khoảng 20.000–50.000 VNĐ/kg.
    • Online: Shopee, Lazada (tìm “gỗ khắc”, “gỗ thông”). Một số shop bán gỗ balsa nhập khẩu (~100.000 VNĐ/kg).
  • Dụng cụ:
    • Cửa hàng dụng cụ: Chợ Kim Biên (TP.HCM), đường Nguyễn Trãi (Q.5, TP.HCM), hoặc các cửa hàng bán đồ nghề ở Hà Nội (phố Hàng Bông).
    • Online: Tìm “dao khắc gỗ” hoặc “bộ đục gỗ” trên Shopee, Lazada. Các thương hiệu như BeaverCraft, Narex có giá từ 150.000–1.000.000 VNĐ.
    • Mua quốc tế: Nếu muốn dụng cụ chất lượng cao, đặt từ Amazon hoặc AliExpress (phí ship ~200.000–500.000 VNĐ).
  • Mẹo: Nếu bạn ở thành phố lớn, ghé các khu chợ đồ cũ hoặc hỏi mua gỗ vụn từ xưởng mộc để tiết kiệm chi phí.

4. Lời khuyên cho người mới

  • Bắt đầu với khắc tượng: Mua 1 con dao khắc (giá ~200.000 VNĐ) và gỗ mềm, thử khắc muỗng hoặc con cá trước. Sau khi tự tin, bạn có thể đầu tư bộ đục để học khắc nổi.
  • An toàn: Luôn đeo găng tay chống cắt (~50.000 VNĐ) và cắt xa cơ thể.
  • Học qua video: Tìm các video trên YouTube với từ khóa “học khắc gỗ cho người mới” hoặc “whittling for beginners”. Nếu cần, mình có thể tìm thêm video tiếng Việt cụ thể.
  • Luyện tập: Dành 1–2 giờ mỗi ngày để luyện cắt cơ bản trong 2 tuần đầu.


Chúc bạn học khắc gỗ vui vẻ và sớm tạo được những tác phẩm đẹp!